In het gebiedsgebonden politiewerk zijn wijkagenten het vaste aanspreekpunt voor bewoners, bedrijven en instanties binnen de wijk of buurt. Wijkagenten zijn cruciaal bij de integrale aanpak van veiligheid in de wijken. De gemiddelde norm voor het aantal wijkagenten is gesteld op 1 wijkagent op de 5000 inwoners per regionale eenheid. Deze norm ligt vast in de Politiewet 2012 (art.38a). De gebiedsgebonden politiefunctionaris informeert de rest van de politieorganisatie en schakelt andere instanties in om zo goed mogelijk maatwerk te kunnen leveren. Politievloggers, gebruik van social media, webcare, de digitale wijkagent, pop-up politiebureaus, bondgenotenaanpak: allemaal voorbeelden van lokale politieteams en politiemensen die meebewegen met hun omgeving en vormgeven aan het gebiedsgebonden politiewerk van (over)morgen. Wijkagenten zijn de spil in een basisteam, zij staan in verbinding met de politieagenten in een basisteam en de opsporing.

Politie onder druk

De vele demonstraties, de inzet op bewaken en beveiligen, een groeiend aantal meldingen van personen met verward gedrag: de werkdruk is hoog voor de politie. Daarbij komt dat de verwachte leeftijdsgebonden uitstroom later dan verwacht op gang is gekomen en er een verhoogde doorstroom is naar andere functies binnen de politie. Op 4 november 2020 gaf de minister hierop een toelichting.

De operationele capaciteit bij de politie wordt uitgebreid, er komen extra teams Bewaken en Beveiligen en wordt het basispolitieonderwijs vernieuwd en de opleidingsduur verkort van 3 naar 2 jaar waardoor aspiranten sneller als medewerker aan de slag kunnen. De verwachting is dat in 2024-2025 het evenwicht tussen de formatie en de bezetting weer in balans is, ook voor de GGP.

De minister van Justitie en Veiligheid, de politie, de bonden en de gezagen bespreken –onder andere in het LOVP- de te nemen maatregelen die de problematiek verder moeten verlichten. Op eenheidsniveau wordt door de politiechef samen met het gezag gekeken naar mogelijkheden, waaronder het inzetten van medewerkers uit de districtsrecherche of uit programma- en beleidsfuncties in de vol continu roosters in de GGP.

De Inspectie van Justitie en Veiligheid publiceerde in 2020 het rapport Lokale handhaving door de politie. De Inspectie stelde vast dat de politie in middelgrote steden en het landelijke gebied wordt overvraagd. Wijkagenten komen onvoldoende toe aan het in verbinding zijn met bewoners en bedrijven omdat zij onder andere voor noodhulp worden ingezet. De lokale verankering komt hierdoor onder druk, aldus de Inspectie. De Inspectie doet de aanbeveling aan de minister: ‘Bespreek met (lokaal) gezag wat van de politie wordt verwacht en wat voor soort politieorganisatie in Nederland gewenst is. Een politie die in verbinding is met alle lagen van de samenleving, of een meer repressieve organisatie.’

Position paper 2021-2025

In gezamenlijkheid hebben de regioburgemeesters en het OM met politie en het ministerie van J&V een investeringsagenda opgesteld ten behoeve van een volgend kabinet: het Position paper 2021-2025 en de uitwerking daarvan.

In het Position paper wordt ingezet op het behouden en versterken van verankering van de politie in de wijk en op het web. Daarvoor is het nodig dat onder andere het aantal (digitale) agenten in de wijk en de capaciteit voor het uitvoeren van opsporingswerkzaamheden voor de veel voorkomende criminaliteit in de basisteams fors wordt uitgebreid. Ook is er geld nodig voor investeringen in ICT en innovatie, om als politie ook in de toekomst toegerust te zijn op de uitdagingen waar zij voor staat. In totaal gaat het om ongeveer 600 miljoen euro in de periode 2021-2025, waaronder een eerste stap in uitbreiding van 500 tot 1000 fte in de basisteams. Tot 2030 moeten alle overige aspiranten vervangen zijn door volwaardige politiemedewerkers (nog eens ongeveer 3000 fte) ten behoeve van de basisteams.

Ontwikkelagenda gebiedsgebonden politie

Wil de politie aansluiting bij de samenleving houden, dan is het noodzakelijk om mee te gaan met de ontwikkelingen in de maatschappij. Digitalisering, terrorisme, vluchtelingenproblematiek en verwarde personen zijn onderwerpen die aan de orde van de dag zijn. Met de uitvoering van een ontwikkelagenda wil de politie het gebiedsgebonden politiewerk op een beter niveau te brengen, beter lokaal maatwerk leveren én de teamchefs in positie brengen. De ontwikkelagenda 'Gebiedsgebonden politie: Podium voor goed politiewerk' (2018) geeft richting aan de ontwikkelingen van de GGP en volgt op de teveel doorgevoerde top-down benadering bij de start van de nationale politie waarbij het centralere en gestuurde karakter de boventoon voerden. Er is meer lokaal maatwerk en meer flexibiliteit binnen nationale kaders nodig (Commissie Evaluatie Politiewet 2012, 2017) voor uitvoering van goed politiewerk.

In 2018 en 2020 sprak het bureau Regioburgemeesters met portefeuillehouder GGP Frans Heeres over de ontwikkeling van de toekomstbestendige GGP.

Publicaties-kamerbrieven-onderzoeken wijkagent en GGP

In diverse brieven heeft de minister de Kamer de afgelopen jaren geïnformeerd over de ontwikkeling van de gebiedsgebonden politiezorg en het aantal wijkagenten.

• Tot 2024 is in de Gebiedsgebonden Politiezorg (GGP) sprake van een onderbezetting en van andere factoren die leiden tot inzetbaarheids- en inplanbaarheidsvraagstukken, waardoor grote rooster- en werkdruk ontstaat. In de Kamerbrief van 4 november 2020 wordt ingegaan op de recente vernieuwing van het basispolitieonderwijs. Ook is een palet aan maatregelen in kaart gebracht, waar de politiechef afhankelijk van de lokale situatie uit kan kiezen.
• Kamerbrief prognose operationele bezetting (30 juni 2020)
• Kamerbrief actuele ontwikkelingen in het politieonderwijs (24 juni 2020)
• Interview Frans Heeres 2020: 'Weinig organisaties zijn zo diep verankerd in de samenleving als de Nederlanse politie'
• Onderzoek in overleg met Politie en Wetenschap 2019: Wijkagenten en veranderingen in hun dagelijks werk en toelichting.
• In het halfjaarbericht politie aan de Kamer in juli 2019 schrijft de minister over de gebiedsgebonden politiezorg en burgercontact. De nabijheid van politie, het aantal wijkagenten en hun beschikbare tijd in de wijk en de dienstverlening van politie komen onder meer aan bod. 
• Interview Frans Heeres 2018: 'Ik wil sturen op de kracht van ideeën'
• In het halfjaarbericht taakuitvoering politie aan de Kamer in juni 2018 schrijft de minister over de ontwikkelagenda gebiedsgebonden politiezorg.
• WODC Onderzoek 2017: Maatschappelijke ontwikkelingen en hun implicaties voor gebiedsgebonden politiewerk.
• Onderzoek Politieacademie 2017: De lokale betekenis van basisteams. Over het werk van geüniformeerde agenten en het gebrek aan rechercheurs en toelichting.
• In de voortgangsbrief van december 2017 schrijft de minister over de modernisering van de gebiedsgebonden politiezorg en het onderzoek van de Inspectie van JenV.
• 6^e Onderzoeksrapport Inspectie J&V vorming nationale politie: de GGP staat aan het begin van haar ontwikkeling (november 2017) en toelichting.
• In de bijlage over gebiedsgebonden politiezorg bij de voortgangsbrief van juli 2017 schetst de minister dat voor eind 2017 het de opdracht van de korpschef is, zoals in de begroting 2017 geduid, om een bezetting van de wijkagentenfunctie van 97% te realiseren.
• Onderzoek in opdracht van Politie en Wetenschap in 2016: Basisteams in de Nationale Politie: organisatie, taakuitvoering en gebiedsgebonden werken.
• In de voortgangsbrief politie van juni 2016 gaat de minister van VenJ in op de gebiedsgebonden politiezorg en het aantal wijkagenten.
• In november 2015 stuurde de minister van VenJ een brief over de wijkagenten.
• Onderzoek Politieacademie 2015: lokale inbedding van de Nationale Politie. Een eerste verkenning.